Nire jakinduria teknologikoa oso mugatua da, bertsotan bakarkako saio bat ere ezin dut egin zuzeneko batean, Twitter kontu bat baino ez daukat sare sozialetan leiho pertsonal bezala…
Eta lehenengo egun hartan bertan bi buelta ere eman gabe honako hau bururatu zitzaidan, guregana iristen ari zen eta zer zen oraindik oso ondo ez genekien krisialdiaren aurrean: egoerak kaltetuta zegoen jendeari bertso pertsonalizatuak egitea, egoeraren aringarri suerta litezkeela iruditzen zaionarentzat. Honelaxe jarri nuen Twitterren mezua:
Berehala ikusi nuen “Ixolamenduaren” bertsoak ekimen boluntarioa izugarri hedatzen hasi zela. Euskal Herri osotik eta zenbaitetan gure mugetatik kanpo ere iristen hasi zitzaizkidan eskaerak. Eskaera bakoitzari, Twitterreko mezu pribatu bidez, hartzailearen informazio pertsonalizatua eskatzen diot, eta, horrela, bertso pertsonalizatua egin dezaket. Normalean inork ez du eskatzen bere buruarentzat, beti egoera honetan kaltetuta dagoen hirugarren batentzat. Sistema sinple baina zuzen honek, dozenaka lagunekin harreman zuzena eman dit eta askotan izan dut sentsazioa zirrikitu pribilegiatu batetik ari naizena ikusten besteen etxeetan gertatzen ari dena. Hau guztia lehen lerrotik bizitzen ari naizen sentipena daukat. Kontuan harturik egun askotan ordu batzuk ematen ditudala eskaerei erantzuten, oso murgilduta sentitu izan naiz mundu mailako krisialdi honen zurrunbiloan. Are gehiago, negar ere egin izan dut iritsi zaizkidan hainbat kasurekin eta bertso bakoitza benetako medizina dosi aringarri bihurtu dadin nire ahalegin osoa egiten dut. Oso gogorra da, esaterako, zure bertsoa jaso duen norbait hil egin dela esaten dizutenean. Lau kasutan gertatu zait hori, ospitalean ingresatutako ama, aitona edo dena delakoarentzat bertsoa egin, agian zure zaleak direlako, edo besterik gabe bertsozaleak eta gero harremana mantentzea eskatzaileekin. “Zer moduz doa aita’” eta erantzunak “borrokan… ezin berarekin egon.. emailez helarazi diogu zure bertsoa.. audio mezu batean bidali diogu…” eta halako batean, “azkenean hil egin da”. Gogorra da. Aldi berean konturatu naiz zer babesgabetasun egoeran harrapatu gaituen olatu honek eta nolako zabala den kaltetuen kasuistika, balkoitik edo telebistatik ikus daitekeena baino askoz zabalagoa.
Lehenengo egunetan eskaera uholdea izan nuen. Urgentziaren araberako errenkadan egiten nituen eta egunean 20 bat bertso egiten hasi nuen bidea.
Ekimenak oihartzuna izan zuen, eta ETB1eko Ahoz aho saioan elkarrizketa egin zidaten, Noticias de Gipuzkoa, Garan, Radio Euskadin, Baleiken…, eta horrek guztiak biderkatu egin zituen eskaerak. Elkarrizketa batzuei ezezkoak ematen hasi nintzen, batez ere telebistakoei, eskaera erauntsia areagotu ez zedin.
Lehenengo eskaera Zestoatik iritsi zen Juan Mari preso ohia hil berri, pertsonalki ezagutzen nuen, gainera, eta bere lagunek ezin behar bezala agurtuta eskatu zidaten bertso bat ea egingo nien. Halaxe egin nuen. Asko izan dira ordutik doluetarako, hiletetarako egin ditudan bertsoak, egoera lazgarria benetan, ama, anaia, alaba, amona ezin heriotzan lagundu, ezta agurrean ere.
Haurdunaldi eta jaiotza ugariri idatzi dizkiet bertsoak. Erabat bakarrik dauden amona eta aitona ugariri ere bai. Urtebetetze zapuztuak asko. Ezkontzak ere bai, batez ere lehenengo asteburuan. Osasungintzako edo zerbitzu sozialetako langile ugarirentzat ere egin ditut, baita bikote harremanetan daudenentzat ere, isolamenduak eten dituenak, esaterako. Banandutako aita edo amen mezuak seme edo alabentzat, bisitak galdu dituzten presoen senideentzat, elkarte eta erakundeentzat… Segidan jarriko ditut hemen batzuk. Ulertuko duzuenez, gehienek informazio intimoa dute eta ezin ditut argitaratu baimenik gabe; beraz, hauek argitara atera direnetakoak dira, edo izenik edo informazio pribaturik ez dutenak.
Urtebetetzean zorionduarekin elkartu ezin duen familiak, emandako zenbait datu zehatzen bueltan egindako bertsoa, bideo dei bidez amari kantatzeko:
Amatxo maite, ezin elkartu,
Zure ospakizunean
Ai Arrateko amak birus hau
kendu dezala unean!
Seme alabak hazi gaituzu
bihotzez, maitasunean
gaur eman ezin dizugun muxu
hoiek etorkizunean
Haundiagoak izango dira
Batzen garen egunean!
Ospitaleko azken zuloan ari diren garbitegiko langileak animatzeko, jadanik jubilatuta dagon beren lankide ohi batek eskatuta:
Ospitaleko azken txokoan
ezkutuan gehienean
arrisku gehien duen lekuan
gehien behar den unean
Garbitegian, dena ematen
ari zarete lanean
zuentzat dira txalo guztiak
nire balkoitxo gainean
Milioi bat esker, milioi bat muxu
bizitzaren izenean!
Euskal Herriko Aek-ak eskatuta, isolatuta eta etxetik ikasten ari diren 10.000 ikasleentzat:
Milaka ikasle zuen etxetan
isolatuta zaudete
baina euskara ez da hustuko
nahiz eta gelak ez bete
zenbat ahalegin, zenbat denbora
zenbat amets, zenbat neke
Zenbat “baneki”, zenbat “bagina”
zenbat “ahal da”, ”baliteke”
Beste baldintza bat sartu zaigu
ez muga eta ez epe…
isolamendu oro hizkuntzen
azkena izan daiteke
baina ikasleak, zuek bai, zuek
nola utzi esateke…
etsipenaren birusarentzat
antidotoa zarete
Hiru urte pasa eta gero, kalerako lehenengo baimenak zapuztuta geratu zaizkien Altsasuko gazte kartzelaratuei bidaltzeko, beraien aita eta amek eskatuta:
Izan liteke gutun luze bat
Esku bat edo besoa
Izan liteke ukabilkada
Zerurantz estu jasoa
Izan liteke mezu batekin
Zeruan doan usoa
Manifestapen jendetsuena
Senide baten pausoa…
Zerk ematen du berotasuna?
Zerk babes keinu goxoa?
Zerk hausten du isolamendua
Zerk laxatzen du lazoa?
“Birus” ugarik okertu arren
Altsasuko arazoa…
Zuek zaudeten lekura beti
joango da nire bertsoa
Ereintza dantza taldeari, urtebete pasa lantzen eta entseatzen jardundako proiektua bertan behera geratu delako estreinaldiaren atarian:
Urte luzean landua eta
mimo handiz ikasia
estrenatzeko ordua heldu
eta a ze desgrazia..
baina lan hori egina dago
beraz.. jaiotzen hasia!
nahiz eta orain nagusitu den
birus txar honen sasia
Eder ta harro loratuko da
erein duzuen hazia
Bere bikotekide presoarekin lehen bis a bisa galdu duenak eskatuta, ziegara bidaltzeko:
Hau da hau marka hainbeste urte
dira bion artekoa
hasi zenetik eta ordua zen
jauzi bat egitekoa
baina Korona izenarekin
beste birus bat? nahikoa!
Pazientzia ta umorea
antidoto perfektoa!
Maitasuna da isolamendu
denen aurkako txertoa
Eta hau, Sabeletik mundura webgunetik eskatuta, haurdun eta isolamenduan dauden guztientzat:
Ontzian sartzen garen garaian
Ez dago iragarria
Nola izango den gure bidaia
lasaia edo larria
Inork ez zuen espero mundu
mailako aldagarria
sentitu, hausnartu, zaindu ta hartu
barne munduei neurria
Une hauetan maitasuna da
gure lehen lokarria
sabeletik mundura sortzen den
bizitzaren aldarria
neguak beti iragartzen du
datorren udaberria
Zuen barruan daramazue
biharko mundu berria
Jangeletako lankideentzat eskatua:
Nahiz ta zuek lan egin
Jakiak ematen
zuei ez dizuete
eman gura jaten
zuen etxetan ere
Ondo jan dezaten
Birus honen aurretik
Ondo zenekiten
Birus patriarkalak
Zer egin dezakeen
Urdulizeko DBHko ikasleei, irakasleen partetik:
Ikasleak ez daki
Zer den datorrena
Ez eta irakasleak
Hau da eromena
Agian da ikasgai
Garrantzitsuena
Egoera hontatik
Ikasiko dena.
Herbeheretan bizi den athleticzalea, Kopako finalerako txartela erosita zuena, udan etorri ezingo dena eta hara joatekoa zen familiaren bisita zapuztuta geratu zaiona:
Herbeherea ia
dugu herri bera
Eta finala ez da
beti bukaera
Beti egongo dira hor
Aita ama, arreba
Udan gozauko duzu
Kuadrilaz batera
Ta Kopako txapeldun
gu izango gera!
Santelmoetarako eginiko bertso sortatik, honakoa
Berotu dizkiogu
munduai bizkarrak
Ta orain gure kontra
datoz garai txarrak
ez gaitezela izan
paeteko hamarrak
Txoaskiñek bezela
eutsi zumaiarrak!!
Nafarroako Zaraitzu bailarako Gartxot ekimenekoek eskatuta, elkartekideak animatzeko:
Zaraitzun hots bat aditu dugu
ilunean, mezulari
oreinak erne zutitu dira
Orhira igo da Mari
ilargitara zabaldu dira
Eguzki-lore ugari
Ehunka uso eta arrano
irten dira hegalari
Harrotu dira pago ta mendi,
ur jauzi eta emari
Leihoetara atera gara
Eta jarri gara adi…
isolamendu oro gaindituz
Eskutan lau ttantta gari
Elkorretatik ari da Gartxot
esperantzari kantari
Hau Gasteizko farmazialari elkarte batek eskatuta:
Farmazietan eta Gasteizen
gauza jarri da serio!
Milioi bat esker botikariei!!
Jende askok hala dio!!
jendea doa gaixo ta kezka
beldur eta istorio
aholkutxo bat, jarri bertsoa
ere zuen gomendio
ez du sendatzen baina bihotzai
mesede egiten dio!
Bakarrik isolatuta egoteaz gain, anorexia duen neska bati:
Gizarte honek ematen digu
gorputzaren eredua
Estereotipo eta kanonak
zer infernu, zer zerua
ikus ezazu alde onetik
gure isolamendua
kanpo eragin gabe bilatu
egizko pentsamendua
munduko leku ederrena da,
maitatu zure burua
Azkenik, Radio Euskadiko Boulevard saiotik eskatuta, honako hau:
Besarkada irrati bidez
kezkaz zaudeten deneri
Bakarrik zein haurdunaldian
gaixolarri edo eri
Osasuneko langileei
lana galdu duteneri
Azaleko hainbat gauzatan
Bizi izan gara igeri
Baloreen aroa dator
Nik zuri eta zuk neri
Ikasiko dugunarekin
Mundu berri bat sor bedi
Horrelaxe, beraz, hau idazten ari naizen egunean, 250 bertso inguru egin ditut, eta jarraitzen dut, ttanttaka-ttanttaka egunero idazten, orain lasaiago dagoeneko. Elkar zaintzeko unea da.
Osasun langile askok bere bizitza utzi dute gaixoak artatzen. Maker-ek maskarak eta ekipamendu babesgarriak egin dituzte musu truk. Herrietan zaintza eta boluntario sareak sortu dira, gurean Gaztetxeak eta Udalak elkarrekin sortua bezalakoa. Eskerrik asko, bide batez, Zumaiako gaztedi eskuzabal eta kontzientziatu horri. Ni horrekin geratzen naiz. Beste mundu bat posible dela erakusten ari zaizkigun modu, kera eta jarduera berri guztiekin. Oxala betirako geratuko balira lezio hauek guztiak.
Nahiago nuke honek ikustaraziko baligu zeintzuk diren benetan lehentasunak bizitzan, harremanak, bizitza bermatuko diguten zerbitzu publikoak, osasun sistema publiko indartsu bat eta ez orain daukaguna, prekarietatearen aurka benetan egingo duen gizarte ekintza. Pandemia honek agerian utzi dituen gure sistemaren zulo guztiak ez ditzagun ahaztu.Gure desarrollismo eta kontsumo neurrigabea ez dela jasangarria planetarentzat, gure desberdintasun sozialak eta aberastasunaren banaketa desorekatua gure biziraupenaren kontrakoak direla. Sortu dugun munduko pobreziak ez digula uzten pandemia honen kontra borrokatzen, bigarren eta hirugarren mailako munduak sortu ditugulako, honi aurre egiteko baliabiderik gabekoak. Oxala gai izango bagina egoera honi, gure bizitzetan inoiz ahaztuko ez dugun eta mundua alda dezakeen bizipen honi, alegia, txarrenari ,onena ateratzeko.