Hala ere, goiz hartan bizitako emozio guztia zapuztuta geratu zen Zuloagaren lorategitan jarri duen monumentua ikusi nuenean.
Behin behineko errepresentazioaren aldean, behin betirako geratuko diren gauzak ondo eta lasai pentsatu behar direla iruditzen zait. Lehenik eta behin, erabakia hartu baino lehen ondo pentsatu behar da behin betiko zerbait behar dugun edo otsailaren 12an egindako behin behineko ekintzekin nahikoa den aitortza eta erreparazioa egiteko, oroimena gordetzeko eta etorkizunera begira, berriz ez gertatzeko. Askotan monumentu publikoekin tematzen gara, konturatu gabe beste modu asko daudela memoria gordetzeko.
Behin erabakita monumentu moduko bat behar dugula, egokiena esparru ezberdinetako profesionalak bilduko lituzkeen lan talde bat osatzea da: memorian adituak, artistak, arte teknikoak, hirigintzan adituak, eta ekarpenak egin ditzakeen beste edozein (ekarpenak egiteko prest dagoen edozein herritar, adibidez). Lan talde horretatik proposamen batek irtengo luke, ideia eta proiektu lehiaketa publiko bat egin baino lehen.
Espero dut Zuloaga lorategian jarrita dagoena behin behinekoa izatea, kokapena ez delako egokiena eta dituen elementu guztiak konpondu gabe daudelako alderdi formaletik eta kontzeptualetik. Ez dakit zein zen asmoa, baina gaur egungo arteen kezketatik eta prozeduretatik oso urruti dago. Lan onaren aurka doa presa eta inprobisazioa. Ez dut uste mesede handirik egiten dionik 1937an Zumaiatik bidalitakoei eta gaur egungo errefuxiatuei eskainitako omenaldiari.